Print document
Inprimatu 
 
                                              o
65
        51. jarduera
Bizidunen ezaugarriak eta sailkapena.
Landareak: aniztasuna eta sailkapena.
Bizidunen aniztasuna aztertzen ari zaren bidaia honetan, landareen labirint
harrigarrian sartuko zara orain. Hasiera modura, landareen sailkapen orokor bat
jarri dizugu goiko honetan, eta ondorengo jardueretan talde honen ezaugarriak
behatu, aztertu, sailkatu eta ikerketak egitea proposatzen dizugu.
                   , : .  G ,  . , H a  H ,,, ,    u
66
52. jarduera
Lorerik gabeko landareak: algak.
Algek landare talde zabala osatzen dute. Alga horietatik asko eta asko
mikroskopikoak dira, eta kopuru handitan bakarrik izan ohi dira
ikusgaiak. Beste
batzuk
aldiz, tamaina handiagokoak dira. Guk, batez ere, mota horietako bat
aztertuko dugu
itsasoko algak
Algak zelulabakarrak edo zelulanitzak izan daitezke.
ehienetan, itsastarrak
dira
eta itsas hondoan finkatuta zein
ur gainean flotatzen ikus ditzakegu
.
Fotosintesia egiteko gai dira eta ugalketa sexuala eta asexuala dituzte.
Erabilpen ugari dute: esaterako, ongarritzat edo elikagaiak edo sendagaiak
egiteko erabiltzen dira
Algek oinarri izeneko egitura batez eusten diote substratuari. Fotosintesia
egiteko behar dituzten gatz mineralak zuzenean uretatik hartzen dituzte,
gainazaleko zelula guztien bidez. Ez dute inolako egiturarik behar tente
egoteko, uretan flotatzen baitute. Landare garatuen zurtoinaren antzekoa den
algen atala, taloa edo kauloidea deitzen da; taloaren adarrak
berriz, frondeak
dira. Algek, izaki fotosintesizatzaileak direnez, argia jasotzeko pigmentuak
dituzte. Pigmenturik ezagunena klorofila da, landareei berde kolorea ematen
diena. Alga guztiek izaten dute klorofila, baina alga batzuetan bestelako
pigmentu batzuk ugariagoak izaten dira.
orregatik berdeak izan beharrean,
gorriak, arrosak, horixkak, arreak edo urdin
ak dira.
Algek landareen artean talde
osatzen dute.
orregatik, sailkatzeko, ezaugarri
jakin batzuk hartzen dira
kontuan. Horrela
bada, zelulen antolamendu mailaren
arabera
bi talde izango genituzke: batetik, zelulabakarrak eta
bestetik, alga
zelulanitzak.
Algen sailkapenarekin jarraituz
eta pigmentuak kontuan hartzen baditugu, alga
hauek bereizten dira: alga urdinak (zianofitoak), berdeak (klorofitoak), gorriak
(errodofitoak) eta arreak (feofitoak).
1)
Alga gorriak. Itsasoko alde sakonetan kokatzen dira. Batzuek kaltzio
karbonato kopurua handia izaten dute.
2)
Alga arreak. Alga hauek taloa oso garatu
ta d
te, bai eta errizoilea eta
frondea ere. Batzuek ehun metro ere
izaten dituzte. K
lorofilaz gain, arre
kolore berezi hori ematen dieten beste pigmentu batzuk dituzte.
Alga berdea
Alga arrea
Alga gorria
   ;
67
3)
Alga berdeak. Lehorreko landareen jatorria dira
horregatik, horien zelula
egitura landare garatuenaren antzekoa da. Alga horien pigmentua klorofila
da.
     - :  r .      -  -   -
68
53. jarduera
Oraingo honetan,
alga zein
motatakoa den zehazteko, identifikatzeko gako
dikotomikoen sistema proposatzen dizugu. Gako horiekin, ezaugarri jakin
batzuk kontuan izanik, pixkanaka
pixkanaka, algaren izena zein den jakin
dezakegu.
Baina, nola erabili sailkatzeko gakoa? Lehendabizi, sailkatu nahi duzun
algaren koloreari buruzko hiru aukera aurkituko dituzu. Hiru aukere
tatik bat
hautatutakoan, zein talde
takoa den jakingo duzu (alga gorrien taldekoa,
berdeena edo arreena). Ondoren, talde horri buruzko atalera jo behar duzu
hortxe hasten da gako dikotomikoa.
Gako hori erabiltzeko, zenbaki berarekin ageri diren aukeretako bat hautatu
behar duzu. Hautatutako aukerak beste zenbaki bate
a bidaliko zaitu. Irakur
itzazu zenbaki berarekin ageri diren bi aukerak eta algari dagokiona hautatu.
Horrela, algaren izen zientifikoa lortuko duzu.
Lehenengoak generoa
adierazten du
eta bigarrenak espeziea. Batzuetan izen bakarra aurkituko
duzu eta gero, "sp"
Horrek gako horrekin generoa baino ezin duzula
identifikatu
esan nahi du.
Egoki sailkatu duzun ala ez jakiteko, algen gidaliburu batean azaltzen diren
irudi edo argazkiak aztertu eta zuk lortutako ondorioekin konparatu.
Taldeak identifikatzeko gakoak.
Alga berde kolorekoak
.............................................
ALGA BERDEAK (Klorofitoak)
Alga arre kolorekoak, oliba kolorekoak, horixkak
edo beltzaxkak..................................................................
ALGA ARREAK (Feofitoak)
Kolore gorrixkara jotzen duten algak: arrosa
argia, marroi gorrixka edo beltzaxka......................
ALGA GORRIAK (Errodofitoak)
       2     3  -4
69
ALGA BERDEAK
1. Adarkadura asko
koak
..............................................................................
Codium sp.
1. Adarkadura gutxikoak edo adarkadurarik gabekoak
...........................................
2. Hodi
formako taloa edo txiki txikia
.............................................
Enteromorpha sp.
2. Talo orrikara
...............................................................................................................
3. Fronde zabal
zabalak apizean
................................................................................
3. Fonde luze eta estuak
..........................................................................Blindirigia sp.
4. Kolore berde argia..................................................................................
Ulva lactuca
4. Kolore berde iluna
.....................................................................................Ulva rigida
       a2  3      4  5    -     6
70
ALGA ARREAK
1. Talo esferiko
edo txertatua
....................................................................................
1. Talo tentea..................................................................................................................
2. Talo txertatua
.................................................................................Ralfsia verrucosa
2. Talo esferikoa....................................................................................Colpomenia sp.
3. Adarkadura dikotomiko erregularra
.......................................................................
3. Taloak ez du adarkadura dikotomikorik, ezta adarkadura irregularrik ere.......
4. Talo orrikara
................................................................................Dictyota dichotoma
4. Talo ez
orrikara...........................................................................
Bifurcaria bifurcata
5. Adarkadurak muturretan biltzen dira, kono alderantzizko
baten antzera.....................................................................................Aloptoris scoparia
5. Bestelakoak
................................................................................................................
6. Adarkaduren muturretan arantzak ditu..........................
Cystoseria tamariscifolia
6. Adarkadurek ardatz osoa betetzen dute eta ez dute
arantzarik muturretan
.........................................................Cladostephus spongiosus
      -2 5 3   4   6 8  7    9  - s       z .
71
ALGA GORRIAK
1. Talo ez
tentea, harkaitzetan zartatuak baleude bezala agertzen dira
..............
1. Taloa ez dago harkaitzetan zartatua
......................................................................
2. Kolore arrosa edo morea..........................................................................................
2. Kolore gorrixka edo marroi gorrixka
.....................................
Bangia atroporpurea
3. Kolore arrosa, plaka mehe eta txikien itxura...............Mesophyllum lichenoides
3. Ardo kolorekoa
...........................................................................................................
4. Plaka lodien itxura
..............................................................
Lithophyllum incrustans
4. Plaka mehe, txiki eta bihurritsuen itxura
..........................Lithophyllum tortuosum
5. Oso alga gogorra, talo atalkatua edo zatibanatua duena...................................
5. Bestelakoa
..................................................................................................................
6. Adarkadura trikotomikoa beti....................................................
Corallina officinalis
6. Adarkadura trikotomiko gabea.................................................................................
7. Adarkadura dikotomikoa.......................................................................Jania rubens
7. Adarkadura zehatzgabea
................................................................Amphiroa rigida
8. Talo oso estua (2 mm.), eta adarkadurarik gabea
....................Porphyra linearis
8. Adarkadurak ditu........................................................................................................
9. Adarkadura guztiak zilindrikoak dira.....................................................................
10
9. Adarkadura guztiak edoeta batzuk ez
zilindrikoak dira.....................................
11
10. Adarkadura sekundarioak puntan amaitzen dira.................Gigartina aciculari
10. Adarkadura sekundarioak adar nagusiaren alde
bakar batean ageri dira
...................................................................
Halopitys incurvus
11. Aldebiko simetria adarkaduran............................................................................
12
11. Adarkadurek ez dute aldebiko simetriarik
.................
Plocamium cartaligineum
12. Gainazalean ez du ildorik.....................................................................................
13
12. Ildoak ditu, tresna berezirik gabe edo lupa
txiki bate
ikusteko modukoak
..........................................Pterosiphonia complanata
13. Beheko 2. Irudian agertzen den adarkadura dutenak
Gelidium sesquipedale
13. 3. Irudian agertzen den adarkadura dutenak....................Laurencia pinnatifida
          H,     - ,            , -a-
72
54. jarduera
Algak azter ditzagun.
Iņurritzako biotopoan algak aztertzeko
aukera ederra izango duzula kontuan
izanik, bilduma bat egitea proposatzen
dizugu.
Dena den, algak biltzerakoan kontuan
izan behar dituzun zenbait aholku eman
nahiko genizuke:
Behar izanik ez
baduzu, ez ezazu
algarik hartu, eta aztertzeko behar
badituzu, jarduera honetan
proposatzen dizugun bezala,
beharrezkoak dituzunak soilik hartu.
Algak hartu eta etxera eramanez gero, konturatuko zara egun gutxitan
kiratsa jariatzen hasten direla.
orrelakorik gerta ez dadin
egoki gorde behar
dira
eta izaten duten ur guztia lehortu behar zaie.
Kontuan hartu
, harralde aldera joaten bazara, garrantzitsua dela
marea bizia
dagoenean eta
itsasbeheran joatea, harkaitzak orduantxe geratzen baitira
agerian. Hondartzan ere
alga ugari aurki dezakezu zenbait sasoitan.
Ikerketa hau egin ahal izateko, koadernoa eta arkatza oso baliagarriak
izango zaizkizu, bildutako algen bizi
baldintzak eta bestelako oharrak
jasotzeko. Askotan, bildumak egiterakoan, eta lehortze prozesua amaitzen
denean, algen hasierako itxura eta kolorea aldatu egiten direla kontu
an hartu
behar duzu.
Bildutako algak egunean bertan sailkatu behar ez badituzu, plastikozko
poltsa batean sartu eta izozkailuan gorde
nahi duzun arte.
Gat
za kentzeko
iturriko urez betetako ontzi batean sartu, eta ura egunero
aldatu.
Ondoren, prentsatu nahi duzun alga hartu eta kartoi mehe zuri baten gainean
jarri. Sar ezazu kartoi mehea eta guzti kubeta batean, eta orratz baten
laguntzaz edo, landarea zabal
zabal jarri. Azkenik, kartoi mehe
pixkanaka
pixkanaka atera eta lehortzen utzi.
Jar ezazu alga paper lehorgarri baten gainean, hezetasuna zurgatzeko. Ez
ezazu egunkari paperik erabili, algak tintaz zikinduta geratuko dira eta.
Paper lehorgarria 24 ordura aldatu behar da, bestela landareak bertan
itsatsita gera daitezke. Oro har, bi edo hiru aldiz aldatuta nahikoa izaten da.
  ,   M, bi                            a          I
73
Bilduma egiterakoan, egin ezazu
fitxa bat ale bakoitzeko
algaren
izena eta ezaugarriak adieraziz,
ondoko fitxa eredu horrek adierazten
dizun modura.
Alga bilduma ondo jaso, karpeta edo
fitxategi batean gordeta.
Orain arte algak gordetzeko erabili
duzun sistematik aparte, beste bat
ere badela jakinarazi nahi dizugu:
nahi izanez gero, itsasoko ura eta
formola %4ean duen ontzi batean
gorde daitezke. Horrela, algek
jatorrizko itxura gordeko dute, baina
ezin izango dituzu geroago erabili.
etodo hori erabiliz gero
et
ere,
kontuz ibili
formolarekin, oso toxikoa
baita.
55. jarduera
Lorerik gabeko landareak: goroldioak, iratzeak eta likenak.
Oraingo honetan, lorerik gabeko landareei buruz informazioa jasotzea eta
beheko honetan azaltzen diren fitxak osatzea proposatzen dizugu.
Bizidun mota:...............................................
Ezaugarriak:
.................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
Non aurkitzen dira?
......................................
...................................................................
Zein biotopo mot
tan?
.........................................................................................................
Ugaria al da?.......................................................................................................................
Zerbaitetarako erabiltzen al dira?..........................................................................................
..........................................................................................................................................
Izen zientifikoa:...........................................
zen arrunta:
...............................................
Bildutako tokia:
...........................................
Eguna:
.......................................................
Inguruko biotopoa:
......................................
Beste zenbait ohar:
.....................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
                        a
74
Bizidun mota:...............................................
Ezaugarriak:.................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
Non aurkitzen dira?
......................................
...................................................................
Zein biotopo mot
tan?
.........................................................................................................
Ugaria al da?.......................................................................................................................
Zerbaitetarako erabiltzen al dira?
..........................................................................................
..........................................................................................................................................
Bizidun mota:...............................................
Ezaugarriak:
.................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
Non aurkitzen dira?
......................................
...................................................................
Zein biotopo mota
tan?
.........................................................................................................
Ugaria al da?.......................................................................................................................
Zerbaitetarako erabiltzen al dira?
..........................................................................................
..........................................................................................................................................
              ,           , ,;,
75
56. jarduera
Landare loredunak (Fanerogamoak)
1.
Gramineoak.
Familia honetako landare ugari ikusi eta
ezagutuko dituzu seguruenik. Baina,
askotan ikusi arren, ez zizuten, beste
batzuen antzera, arreta handirik
sortaraziko.
Biotopoaren barruan aurkitzen diren
landare ugari eta
batez ere, itsas
maldetako zelaietan azaltzen den "belar"
asko gramineoak direla esan dezakegu,
askotan horretaz gehiegi konturatzen ez
bagara ere. Familia honetako landare
gehienak itxura berdintsukoak izaten dira
eta beraien sailkapen zientifikoa egitea
ez da lan erraza gertatzen.
2.
Petalorik gabeko landare loredunak:
apetaloak.
Familia honetako landareen artean
zuhaitzak eta tarteka zuhaixkak ditugu.
Landare hauek monoikoak dira, hau da,
bi lore mota dituzte: lore arrak eta lore
emeak, eta biak landare berean egoten
dira. Talde honen barruan
biotopoaren
itsas maldetan, ametza eta urkia
aipatuko genituzke
erribera eta erreka
ertzetan
berriz, halt
za.
                        ,-     ekn; l; l,   ,, ,
76
3. Gamopetaloak eta dialipetaloak.
3.1. Gamopetaloak. Landare hauek lore
bildukin bikoitza daukate, baina korola
petalo soldatuz eratua eta oso nabaria. Talde honen barruan aurkitzen diren
zenbait familia
aurkituko ditugu aztergai dugun biotopoan. Aurki ditzakegun
espezieen artean, txilarrak, lilipak eta lurruntzak aipatuko genituzke.
3.2. Dialipetaloak. Landare hauek ere
lore
bildukin bikoitza dute (kaliza eta
korola). Korolak
berriz, petalo askeak eta nabariak dauzka. Talde honetako
familia eta espezie ugari aurki ditzakegu biotopoko ekosistema gehienetan.
Horrela, malbak, sasi
arrosak, linoak, erramukulazeoak... erraz topatuko dituzu.
4. Koniferoak (gimnospermak)
Talde honetako landare
gain
erako
landare loredune
egitura desberdina eta
sinplifikatua azaltzen dute: obuluak
agerian dituzte, biluziak
ore emeen
haziak ez daude obulutegiaren barruan,
ezkaten gainean biluzik kokatua baizik
oreak sexu bakarrekoak izan ohi dira
eta arrenak
zein emeenak pin
aburu edo
estrobilo itxurakoak izan ohi dira
, ezkata
handiagoz eta txikiagoz inguratuta, polen
zakuak babesteko
arretan
eta obuluak
babesteko
emeetan. Landare hauek
egurra oso erretxinatsua izaten dute
askotan.
                                                oa             Z f
77
57. jarduera
Honako jarduera hau egiten hasi aurretik, azter ezazu berriz 52. jardueran
azaltzen den landareen sailkapena.
GRAMINEOAK
APETALOAK
GAMOPETALOAK
DIALIPETALOAK
KONIFEROAK
Ugalketa hazien
bidez
............................
..............................
............................
............................
Obuluak
obulutegian
............................
..............................
............................
............................
Angiosperm
............................
..............................
...........
.................
............................
Kotiledoibakarra
............................
..............................
............................
............................
Lehenago aipatutako jarduera hartan bildutako informazioari esker, os
a ezazu
goiko horretan agertzen den taula eta bete itzazu talde bakoitzean azaltzen
diren hutsuneak. Ondoren, jarraian azaltzen diren galderei erantzutea eskatzen
dizugu.
ergatik ugaltzen dira
anerogramoak
hazien bidez?
Zein desberdintasun aipatuko zenuke gimnospermoen eta angiospermoen
artean?
Aipa itzazu apetaloen, gamopetaloen eta dialipetaloen arteko
desberdintasunak.
Landare loredunetan
aipatu diren bost talde horiek aztergai dugun
biotopoaren ekosistema guztietan azaltzen al dira? Zergatik?
Ber
az, biotopoaren barruan azaltzen diren ekosistema adierazgarrienak
oinarritzat harturik, bakoitzean agertzen diren landare loredun taldeak
adierazi.
                     -,  . , ,                           Z.               . N u?           ,?
78
58. jarduera
Landareen behaketa fitxa.
Biotopoaren landaretza aztertu ahal
izateko, bertara "in situ" ikertzera joateko
proposamena egiten dizugu. Argazki kamera, koadernoa eta arkatza, eta
landare gidatxo bat eramatea ia
ia ezinbestekoa izango
zaizu. Gogoratu, oro
har, bizidunei sor zaien errespetua
eta bertako biotopoan dauden araudiak
ere
ondo aztertu
aldez aurretik
Beraz, azterketan laguntzeko asmoz, egin dezakezun behaketa fitxarako
eskema bat eskainiko dizugu. Hurrengo jardueran ere
informazio modura
botanikoek erabiltzen duten eredu bat izango duzula jakinarazten dizugu.
Landareen behaketa fitxa
enb
.:................   Data: .........................
Zein ekosistematan aurkitu duzu landarea?
Nolako tamaina dauka?
Ale asko edo bakarrik aurkitu duzu?
Azalera handia edo txikia hartzen du?
Loreak al ditu?
Zein koloretakoak?
HOSTOAK
Tamaina nolakoa da?                     
Eta kolorea?
Lodiak edo finak
dira?
Hostoen gainaldetik eskua pasa ezazu
olako sentsazioa jaso duzu?
Ilerik ba al d
Eta arantzari
k?
Oro har, nolako forma dute?
SUSTRAIAK
Lurzoruak uzten badu, landarea inguratzen duen lurra edo, baztertzen saia zaitez.
Nolakoak dira sustraiak?
Ugariak edo urriak dira?
Sustraiak beren artean nola daude: asko eta estu
edo gutxi eta oso bananduta
IZENA: (arrunta)
(zientifikoa)
       ––   : ------x, -                ,  .
79
59. jarduera
Landaretza aztertzen
Hona hemen, bertako landaretza
dunetakoa
aztertzen duen gida
liburuxka
baten fitxa eredu batzuk.
Komentarioak:
Ezaugarri orokorrak
Landare bizikor honek 60 cm
ko altuera har dezake, eta
nahas ezina dela esan dezakegu. Hostoek 5
20 mm
ko
zabalera dute,
eta berde
urdinxkak dira. Loreak handiak
eta oso deig
arriak izaten dira, 3
15 ale, ginbail
kak
osatuz, eta nabarmenki usaintsuak. Oro har, uztaila eta
iraila bitartean loratzen da. Fruitua kapsula handi bat da,
oboidea eta barruko hazi beltzak oso nabarmenak dira.
Bere sustraia, erraboil handi bat
substratuan ondo
finkaturik
egoten da. Pozoitsua dela adierazten da.
Kostaldeko dunetan banatzen da, Europako hegoaldean
eta Euskal Herrian geratzen diren azken haremuinoetan
banandurik aurkitzen da. Oro har, Lapurdin urria dela
esan dezakegu, Gipuzkoan eta
Bizkaian bakanago
aurkituko litzateke.
FITXA TEKNIKOA
Familia:
Amarilidazeoak
Generoa:
Pancratium
Espeziea:
Pancratium maritimum
Izena:
ITSAS LILIPA
Banaketa:
Hondartza eta dunak (B)
BANAKETA MAPA
* Landare polit honek Zarauzko dunetan populazio oso deigarriak osatzen ditu, batez ere duna
nahikoa ondo finkaturik dagoen guneetan, nahiz zona mugikorretan ere azaldu.
* Bubari botanikoak (1897 eta 1901. urteetan) Orio eta Bilbon bazegoela aipatu zuen;
ondoren
zenbait egilek Areetan, Donostian eta Algortan ere bazegoela aipatu zuten. Guineak Bizkaiako
hondartzetan ere arrunta zela adierazi zuen
. Azken urte hauetan, Sopela, Gorliz, Bakio, Laga,
Zarautz, Orio, Bidarte eta Angelun azalduko litzateke. Horietako zenbait kokagunetan, ordea,
bere egoera kolokan legoke (Bakio, Orio
..).
     ---u -,- -.              e a  a . * .
80
Komentarioak:
Ezaugarri orokorrak:
Landare honek 10
25 cm
ko altuera har dezake,
glabroa. Zurtoin adartsuak, etzanak eta sustratzaileak.
Hostoak obal
luzang
en eta eliptikoen artekoak,
zorrotzak. Distiratsu eta nabarmenki mamitsuak izaten
dira. Lore txikiak eta petaloak zuri
berdexkak izaten dira.
Lore arrak, emeak baino zerbait handiagoak izaten dira,
emeak kaliza baino txikiagoak izanik. Fruitua
berriz,
kapsula esferiko bat da, kaliza baino handiagoa. Kapsula
bakoitzaren barruan, 3
8 hazi izaten dira, distiratsu eta
marroi ilunak.
Itsasalde holartikoan (Mediterraneoan ez) Atlantikoan
eta Kantauri itsasoan banatzen da, itsas maila gorenetik
oso gertu. Euskal Herrian, nahiz kostaldeko hiru
lurraldeetan azaldu, espezie hau arraroa dela kontrastatu
da, batez ere kolonizatzen dituen biotopoek giza presio
handia jasaten dutelako
FITXA TEKNIKOA
Familia:
Kariofiliazeoak
Generoa:
Honckenya
Espeziea:
Honckenya peploides
(Arenaria peploides)
Izena:
HONKENIA
Banaketa:
Hondartza eta dunetan (A)
BANAKETA MAPA
* Zarauzko dunetan, batez ere, duna enbrionarioen oin
an kokatzen da bereziki, populazio
ikusgarriak osatuz. Gunearen ekialdeko hondartzan ere
populazio aipagarri
osatzen du.
* Itsas
maila gorenetik oso gertu egonik, itsasoak ekarritako elikagaiak aprobetxa ditzake
(landare nitrofiloa). Bestalde, aipatzeko
da
duna enbrionarioetan duen izaera finkatzailea
Bilbon, Lekeition, Algortan, Zumaian, Hondarribian badagoela aipatu
izan da. Agian, landare
honek babes kategoriaren bat izan beharko luke
     --- I-- -- -              .
81
Komentarioak:
Ezaugarri orokorrak:
Landare honek 10
40 cm
ko tamaina hartzen du.
launduna eta berde arre kolorekoa da.
Urteroko espeziea dugu lagurusa. Hostoak, lauak eta pubeszenteak. Ligula mintzezkoa, ilaunduna
eta moztua. Infloreszentzia oso deigarria izaten da, globularra zurixka eta oso betea. Maiatzet
ik
abuztura arte loratzen da. Espikula 8
10 cm
koa, gluma berdinak, nerbio bakarrekoak, lantza
formakoak nabarmenki pubeszenteak. Lema 4
5 mm
koa, 5 nerbio dituena, bi hortzetan bukaturik.
Itsasaldeko Mediterraneoan eta Europako mendebaldean banatzen da, dunetako gune
finkatuetan batez ere. Euskal Herrian, hondartza eta dunetan nahikoa ondo banatzen da, sistema
horiek landaretza minimo bat baldin badute.
FITXA TEKNIKOA
Familia:
Gramineoak
Generoa:
Lagurus
Espeziea:
Lagurus ovatus
Izena:
LAGURUSA
Banaketa:
Hondartza eta dunak (B)
BANAKETA MAPA
* Zarauzko dunetan ondo banatuta aurkitzen den landarea da, batez ere dunetako gune
finkatuetan, eta populazio oso deigarriak osatzen ditu
* Itsasaldeko gune askotan agertzen dela aipatu
da (Portugalete, Bilbo, Algorta, Hondarribia,
Getaria...) eta gaur egun horietako askotatik desagertutzat eman dezakegu, giza
presioaren
eraginez.
* Landare hau oso dekoratiboa denez, tamalez, masiboki jasoa izan dela aipatu behar dugu.
                            t,-  –– e ,,
82
61. jarduera
Onddoen aniztasuna
Gure planetako izaki bizidunak sailkatzeko erabiltzen den irizpidea kontuan
harturik, onddoen erreinua ugarienetako dela esan genezake: 100.000 espezie
inguru. Mundu guztian zabalduta daude eta ingurumen bal
dintzarik
berezienetan ere garatzen dira, nahiz eta gehienak beste animalia edo landare
batzue
an egin garapen hori. Izan ere, onddoek ez daukate plastorik ez eta
pigmentu fotosintesigilerik
eta fotosintesirik egin ez dezaketenez, ez dira beren
janaria osatzeko gai eta beste bizidunengandik edo hauen hondakinetatik jaso
behar izaten dute elikagaia
. Onddo espezie asko bizkarroi edo parasitoak dira.
Beste asko saprofitoak, hau da, deskonposatzen ari diren gai organiko hiletan
bizi direnak. Bizitza mota h
ori dela eta, planetako garbiketa
eragil
e nagusienen
artean daude onddoak, bakterioekin batera.
Bestalde, onddoak ez dira oso ugariak izaten, kostaldeko ekosistemetan,
aztertu izan duzun modura, bertako faktore eragileak
lurzoruaren
ezegonkortasuna, gazitasuna, haize indartsua eta abarrek
inguruneko bizi
baldintzak gogortzen dituzte. Zenbaitetan, eta beroaldiak sumatzen direnean
eta hezetasuna nabarmentzen denean, onddo
k azaltzeko aukera izaten dute;
dunetan
esate baterako, bertako
espezie propioak izaten dira. Biotopo horretan
hazten diren onddoek
zenbait moldaera azaltzen dute, oinaren luzapena
esate
baterako. Bestalde, itsas maldetako belardi, txilardegi eta basotxoetan,
ekosistema horietako espezie tipikoak aurkituko lirateke.
                                  a      zt .
83
62. jarduera
Bizidunen sailkapena egiterakoan, onddoek erreinu propio bat osatzen dutela
esatearekin erabat ados egongo zarela uste dugu, baina zer dakizu onddoei
buruz?
Ea galdera hauei erantzun egokia aurkitzen diezun:
Zientifikoek zergatik ez ote dituzte onddoak landare erreinuaren barruan
kokatzen?
Aipatuko al zenituzke landare eta onddoen arteko desberdintasunak?
Zergatik ez dute
fotosintesirik egiten onddoek?
Beste bizidun batzuekin elkarketa naturalik egiten al dute onddoek?
Zeinekin? Zer eskaintzen dute onddoek eta nolako abantailak lortzen
dituzte?
63. jarduera
Esperientzia.
Onddo baten zati nagusi
k behatzea eta identifikatzea izango da
esperientzia honen helburu nagusia.
Materiala.
Zenbait perretxiko, Iņurritzako biotopoan, bertako zelai eta hareatzetan aurki
ditzakezuenak (barrengorriak, esate baterako).
Prozedura.
Perretxikoak har itzazu eta behatu ondo. Ea bereizten dituzun hurrengo
zatiak: txapela, oina, era
una, hanka
...
Ondoren, egin zen
bait motatako perretxikoen marrazkiak, eta zati bakoitzari
dagokion izen
a jarri
    Z p?     Z p          .   K.          a- .  , ,  Kulina
84
Galderak.
ein koloretakoak dira
erretxikoen
txapela eta oina
Eraztunik ba al du? Sendoa al da?
Hanka sendoa al da? Erraz puskatzen
al da?
Hankaren azpian arrautzarik ba al
dago?
Nolako berezitasunak eta aldeak
adieraziko zenituzke
zuk aztertutako
perretxiko klase horien artean?
er esango zenuke
erretxikoen erabilpenari buruz,? Guztiak jangarriak al
dira? Gizakientzat hilgarriak gerta al daitezke?
64. jarduera
Egizu bigarren esperientzia hau eta ondorioak atera.
Esperien
tzia.
Onddoen azterketarekin jarraitzea
izango da esperientzia honen helburu
nagusia.
Materiala.
Perretxiko batzuk
Mikroskopioa.
Ura.
artoi mehe batzuk
Porta eta estalkia.
Kristal potea.
Kaxa edo ontzi bat.
Prozedura.
Egizu aurreko irudiko muntaia. Bi
kartoi mehe, bata zuria eta bestea beltza,
elkartuz osa dezakezu perretxikoaren txapelaren azpian jartzeko bi koloreko
kartoi meheko
oinarria.
Oinarri horretan X formako ebaki bat egizu eta perretxikoa bertan sartu.
Sartu perretxikoaren oina urez betetako potean. Ontzi gainean jartzen den
kartoi mehe
zuri
beltza bada, esperientziaren ondorioak hobeto ikusi ahal
izango dituzu.
Estali muntaia osoa kaxa edo akuario batekin, aire lasterr
ak ez diezaion
eragin
Lauzpabost egunetan horrela eduki eta gero, zer gertatzen den ikusi.
Egun horiek pasa ondoren,
kartoi mehe gainean hautsik geratzen bada,
hartu pittin bat, jarri porta gainean, ur tanta bat bota eta
kontu handiz,
estalkia jarri.
Prestatu duzun porta hori mikroskopiora eraman
eta behatu kontu handiz.
Perretxikoaren
esporak
art
ura
     Za ka?  ? n?
85
Galderak.
er d
, zure ustez,
artoi mehe
ren gainean azaldu den hautsa
Zein koloretakoa da? Zergatik uste duzu jarri ditugula
kolore desberdinetako
kartoi meheak
Zergatik uste duzu jarri dugula ura potearen barrua
Ba al dakizu zein funtzio duten mikroskopioaren bidez ikusten dituzun
espora horiek?
Egin itzazu behatutako esporen marrazkiak.