 |
 |
|
65
51. jarduera
Bizidunen ezaugarriak eta
sailkapena.
Landareak: aniztasuna eta
sailkapena.
Bizidunen aniztasuna aztertzen ari
zaren bidaia honetan, landareen labirint
harrigarrian sartuko zara orain.
Hasiera modura, landareen sailkapen orokor bat
jarri dizugu goiko honetan, eta
ondorengo jardueretan talde honen ezaugarriak
behatu, aztertu, sailkatu eta
ikerketak egitea proposatzen dizugu.
66
52. jarduera
Lorerik gabeko landareak:
algak.
Algek landare talde zabala osatzen
dute. Alga horietatik asko eta asko
mikroskopikoak dira, eta kopuru
handitan bakarrik izan ohi dira
ikusgaiak. Beste
batzuk
aldiz, tamaina handiagokoak dira. Guk,
batez ere, mota horietako bat
aztertuko dugu
itsasoko algak
Algak zelulabakarrak edo zelulanitzak
izan daitezke.
ehienetan, itsastarrak
dira
eta itsas hondoan finkatuta
zein
ur gainean flotatzen ikus
ditzakegu
.
Fotosintesia egiteko gai dira eta
ugalketa sexuala eta asexuala dituzte.
Erabilpen ugari dute: esaterako,
ongarritzat edo elikagaiak edo sendagaiak
egiteko erabiltzen dira
Algek oinarri izeneko egitura batez
eusten diote substratuari. Fotosintesia
egiteko behar dituzten gatz mineralak
zuzenean uretatik hartzen dituzte,
gainazaleko zelula guztien bidez. Ez
dute inolako egiturarik behar tente
egoteko, uretan flotatzen baitute.
Landare garatuen zurtoinaren antzekoa den
algen atala, taloa edo kauloidea
deitzen da; taloaren adarrak
berriz, frondeak
dira. Algek, izaki
fotosintesizatzaileak direnez, argia jasotzeko pigmentuak
dituzte. Pigmenturik ezagunena
klorofila da, landareei berde kolorea ematen
diena. Alga guztiek izaten dute
klorofila, baina alga batzuetan bestelako
pigmentu batzuk ugariagoak izaten
dira.
orregatik berdeak izan beharrean,
gorriak, arrosak, horixkak, arreak edo
urdin
ak dira.
Algek landareen artean
talde
osatzen dute.
orregatik, sailkatzeko, ezaugarri
jakin batzuk hartzen dira
kontuan. Horrela
bada, zelulen antolamendu mailaren
arabera
bi talde izango genituzke: batetik,
zelulabakarrak eta
bestetik, alga
zelulanitzak.
Algen sailkapenarekin
jarraituz
eta pigmentuak kontuan hartzen
baditugu, alga
hauek bereizten dira: alga urdinak
(zianofitoak), berdeak (klorofitoak), gorriak
(errodofitoak) eta arreak
(feofitoak).
1)
Alga gorriak. Itsasoko alde sakonetan
kokatzen dira. Batzuek kaltzio
karbonato kopurua handia izaten
dute.
2)
Alga arreak. Alga hauek taloa oso
garatu
ta d
te, bai eta errizoilea eta
frondea ere. Batzuek ehun metro
ere
izaten dituzte. K
lorofilaz gain, arre
kolore berezi hori ematen dieten
beste pigmentu batzuk dituzte.
Alga berdea
Alga arrea
Alga gorria
67
3)
Alga berdeak. Lehorreko landareen
jatorria dira
horregatik, horien zelula
egitura landare garatuenaren antzekoa
da. Alga horien pigmentua klorofila
da.
68
53. jarduera
Oraingo honetan,
alga zein
motatakoa den zehazteko,
identifikatzeko gako
dikotomikoen sistema proposatzen
dizugu. Gako horiekin, ezaugarri jakin
batzuk kontuan izanik,
pixkanaka
pixkanaka, algaren izena zein den
jakin
dezakegu.
Baina, nola erabili sailkatzeko gakoa?
Lehendabizi, sailkatu nahi duzun
algaren koloreari buruzko hiru aukera
aurkituko dituzu. Hiru aukere
tatik bat
hautatutakoan, zein talde
takoa den jakingo duzu (alga gorrien
taldekoa,
berdeena edo arreena). Ondoren, talde
horri buruzko atalera jo behar duzu
hortxe hasten da gako
dikotomikoa.
Gako hori erabiltzeko, zenbaki
berarekin ageri diren aukeretako bat hautatu
behar duzu. Hautatutako aukerak beste
zenbaki bate
a bidaliko zaitu. Irakur
itzazu zenbaki berarekin ageri diren
bi aukerak eta algari dagokiona hautatu.
Horrela, algaren izen zientifikoa
lortuko duzu.
Lehenengoak generoa
adierazten du
eta bigarrenak espeziea. Batzuetan
izen bakarra aurkituko
duzu eta gero, "sp"
Horrek gako horrekin generoa baino
ezin duzula
identifikatu
esan nahi du.
Egoki sailkatu duzun ala ez jakiteko,
algen gidaliburu batean azaltzen diren
irudi edo argazkiak aztertu eta zuk
lortutako ondorioekin konparatu.
Taldeak identifikatzeko
gakoak.
Alga berde kolorekoak
.............................................
ALGA BERDEAK
(Klorofitoak)
Alga arre kolorekoak, oliba
kolorekoak, horixkak
edo
beltzaxkak..................................................................
ALGA ARREAK (Feofitoak)
Kolore gorrixkara jotzen duten algak:
arrosa
argia, marroi gorrixka edo
beltzaxka......................
ALGA GORRIAK
(Errodofitoak)
69
ALGA BERDEAK
1. Adarkadura asko
koak
..............................................................................
Codium sp.
1. Adarkadura gutxikoak edo
adarkadurarik gabekoak
...........................................
2. Hodi
formako taloa edo txiki
txikia
.............................................
Enteromorpha sp.
2. Talo orrikara
...............................................................................................................
3. Fronde zabal
zabalak apizean
................................................................................
3. Fonde luze eta estuak
..........................................................................Blindirigia
sp.
4. Kolore berde
argia..................................................................................
Ulva lactuca
4. Kolore berde iluna
.....................................................................................Ulva
rigida
70
ALGA ARREAK
1. Talo esferiko
edo txertatua
....................................................................................
1. Talo
tentea..................................................................................................................
2. Talo txertatua
.................................................................................Ralfsia
verrucosa
2. Talo
esferikoa....................................................................................Colpomenia
sp.
3. Adarkadura dikotomiko erregularra
.......................................................................
3. Taloak ez du adarkadura
dikotomikorik, ezta adarkadura irregularrik ere.......
4. Talo orrikara
................................................................................Dictyota
dichotoma
4. Talo ez
orrikara...........................................................................
Bifurcaria bifurcata
5. Adarkadurak muturretan biltzen
dira, kono alderantzizko
baten
antzera.....................................................................................Aloptoris
scoparia
5. Bestelakoak
................................................................................................................
6. Adarkaduren muturretan arantzak
ditu..........................
Cystoseria tamariscifolia
6. Adarkadurek ardatz osoa betetzen
dute eta ez dute
arantzarik muturretan
.........................................................Cladostephus
spongiosus
71
ALGA GORRIAK
1. Talo ez
tentea, harkaitzetan zartatuak baleude
bezala agertzen dira
..............
1. Taloa ez dago harkaitzetan
zartatua
......................................................................
2. Kolore arrosa edo
morea..........................................................................................
2. Kolore gorrixka edo marroi
gorrixka
.....................................
Bangia atroporpurea
3. Kolore arrosa, plaka mehe eta
txikien itxura...............Mesophyllum lichenoides
3. Ardo kolorekoa
...........................................................................................................
4. Plaka lodien itxura
..............................................................
Lithophyllum incrustans
4. Plaka mehe, txiki eta bihurritsuen
itxura
..........................Lithophyllum
tortuosum
5. Oso alga gogorra, talo atalkatua
edo zatibanatua duena...................................
5. Bestelakoa
..................................................................................................................
6. Adarkadura trikotomikoa
beti....................................................
Corallina officinalis
6. Adarkadura trikotomiko
gabea.................................................................................
7. Adarkadura
dikotomikoa.......................................................................Jania
rubens
7. Adarkadura zehatzgabea
................................................................Amphiroa
rigida
8. Talo oso estua (2 mm.), eta
adarkadurarik gabea
....................Porphyra
linearis
8. Adarkadurak
ditu........................................................................................................
9. Adarkadura guztiak zilindrikoak
dira.....................................................................
10
9. Adarkadura guztiak edoeta batzuk
ez
zilindrikoak
dira.....................................
11
10. Adarkadura sekundarioak puntan
amaitzen dira.................Gigartina aciculari
10. Adarkadura sekundarioak adar
nagusiaren alde
bakar batean ageri dira
...................................................................
Halopitys incurvus
11. Aldebiko simetria
adarkaduran............................................................................
12
11. Adarkadurek ez dute aldebiko
simetriarik
.................
Plocamium cartaligineum
12. Gainazalean ez du
ildorik.....................................................................................
13
12. Ildoak ditu, tresna berezirik
gabe edo lupa
txiki bate
ikusteko modukoak
..........................................Pterosiphonia
complanata
13. Beheko 2. Irudian agertzen den
adarkadura dutenak
Gelidium sesquipedale
13. 3. Irudian agertzen den
adarkadura dutenak....................Laurencia pinnatifida
72
54. jarduera
Algak azter ditzagun.
Iņurritzako biotopoan algak aztertzeko
aukera ederra izango duzula kontuan
izanik, bilduma bat egitea proposatzen
dizugu.
Dena den, algak biltzerakoan kontuan
izan behar dituzun zenbait aholku eman
nahiko genizuke:
Behar izanik ez
baduzu, ez ezazu
algarik hartu, eta aztertzeko behar
badituzu, jarduera honetan
proposatzen dizugun bezala,
beharrezkoak dituzunak soilik
hartu.
Algak hartu eta etxera eramanez gero,
konturatuko zara egun gutxitan
kiratsa jariatzen hasten
direla.
orrelakorik gerta ez
dadin
egoki gorde behar
dira
eta izaten duten ur guztia lehortu
behar zaie.
Kontuan hartu
, harralde aldera joaten bazara,
garrantzitsua dela
marea bizia
dagoenean eta
itsasbeheran joatea, harkaitzak
orduantxe geratzen baitira
agerian. Hondartzan ere
alga ugari aurki dezakezu zenbait
sasoitan.
Ikerketa hau egin ahal izateko,
koadernoa eta arkatza oso baliagarriak
izango zaizkizu, bildutako algen
bizi
baldintzak eta bestelako oharrak
jasotzeko. Askotan, bildumak
egiterakoan, eta lehortze prozesua amaitzen
denean, algen hasierako itxura eta
kolorea aldatu egiten direla kontu
an hartu
behar duzu.
Bildutako algak egunean bertan
sailkatu behar ez badituzu, plastikozko
poltsa batean sartu eta izozkailuan
gorde
nahi duzun arte.
Gat
za kentzeko
iturriko urez betetako ontzi batean
sartu, eta ura egunero
aldatu.
Ondoren, prentsatu nahi duzun alga
hartu eta kartoi mehe zuri baten gainean
jarri. Sar ezazu kartoi mehea eta
guzti kubeta batean, eta orratz baten
laguntzaz edo, landarea
zabal
zabal jarri. Azkenik, kartoi
mehe
pixkanaka
pixkanaka atera eta lehortzen
utzi.
Jar ezazu alga paper lehorgarri baten
gainean, hezetasuna zurgatzeko. Ez
ezazu egunkari paperik erabili, algak
tintaz zikinduta geratuko dira eta.
Paper lehorgarria 24 ordura aldatu
behar da, bestela landareak bertan
itsatsita gera daitezke. Oro har, bi
edo hiru aldiz aldatuta nahikoa izaten da.
73
Bilduma egiterakoan, egin ezazu
fitxa bat ale bakoitzeko
algaren
izena eta ezaugarriak adieraziz,
ondoko fitxa eredu horrek adierazten
dizun modura.
Alga bilduma ondo jaso, karpeta edo
fitxategi batean gordeta.
Orain arte algak gordetzeko erabili
duzun sistematik aparte, beste bat
ere badela jakinarazi nahi
dizugu:
nahi izanez gero, itsasoko ura eta
formola %4ean duen ontzi batean
gorde daitezke. Horrela, algek
jatorrizko itxura gordeko dute, baina
ezin izango dituzu geroago erabili.
etodo hori erabiliz gero
et
ere,
kontuz ibili
formolarekin, oso toxikoa
baita.
55. jarduera
Lorerik gabeko landareak: goroldioak,
iratzeak eta likenak.
Oraingo honetan, lorerik gabeko
landareei buruz informazioa jasotzea eta
beheko honetan azaltzen diren fitxak
osatzea proposatzen dizugu.
Bizidun
mota:...............................................
Ezaugarriak:
.................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
Non aurkitzen dira?
......................................
...................................................................
Zein biotopo mot
tan?
.........................................................................................................
Ugaria al
da?.......................................................................................................................
Zerbaitetarako erabiltzen al
dira?..........................................................................................
..........................................................................................................................................
Izen
zientifikoa:...........................................
zen arrunta:
...............................................
Bildutako tokia:
...........................................
Eguna:
.......................................................
Inguruko biotopoa:
......................................
Beste zenbait ohar:
.....................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
74
Bizidun
mota:...............................................
Ezaugarriak:.................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
Non aurkitzen dira?
......................................
...................................................................
Zein biotopo mot
tan?
.........................................................................................................
Ugaria al
da?.......................................................................................................................
Zerbaitetarako erabiltzen al
dira?
..........................................................................................
..........................................................................................................................................
Bizidun
mota:...............................................
Ezaugarriak:
.................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
Non aurkitzen dira?
......................................
...................................................................
Zein biotopo mota
tan?
.........................................................................................................
Ugaria al
da?.......................................................................................................................
Zerbaitetarako erabiltzen al
dira?
..........................................................................................
..........................................................................................................................................
75
56. jarduera
Landare loredunak
(Fanerogamoak)
1.
Gramineoak.
Familia honetako landare ugari ikusi
eta
ezagutuko dituzu seguruenik. Baina,
askotan ikusi arren, ez zizuten,
beste
batzuen antzera, arreta handirik
sortaraziko.
Biotopoaren barruan aurkitzen diren
landare ugari eta
batez ere, itsas
maldetako zelaietan azaltzen den
"belar"
asko gramineoak direla esan
dezakegu,
askotan horretaz gehiegi konturatzen
ez
bagara ere. Familia honetako landare
gehienak itxura berdintsukoak izaten
dira
eta beraien sailkapen zientifikoa
egitea
ez da lan erraza
gertatzen.
2.
Petalorik gabeko landare loredunak:
apetaloak.
Familia honetako landareen
artean
zuhaitzak eta tarteka zuhaixkak
ditugu.
Landare hauek monoikoak dira, hau
da,
bi lore mota dituzte: lore arrak eta
lore
emeak, eta biak landare berean
egoten
dira. Talde honen
barruan
biotopoaren
itsas maldetan, ametza eta urkia
aipatuko genituzke
erribera eta erreka
ertzetan
berriz, halt
za.
76
3. Gamopetaloak eta
dialipetaloak.
3.1. Gamopetaloak. Landare hauek
lore
bildukin bikoitza daukate, baina
korola
petalo soldatuz eratua eta oso
nabaria. Talde honen barruan aurkitzen diren
zenbait familia
aurkituko ditugu aztergai dugun
biotopoan. Aurki ditzakegun
espezieen artean, txilarrak, lilipak
eta lurruntzak aipatuko genituzke.
3.2. Dialipetaloak. Landare hauek
ere
lore
bildukin bikoitza dute (kaliza eta
korola). Korolak
berriz, petalo askeak eta nabariak
dauzka. Talde honetako
familia eta espezie ugari aurki
ditzakegu biotopoko ekosistema gehienetan.
Horrela, malbak, sasi
arrosak, linoak, erramukulazeoak...
erraz topatuko dituzu.
4. Koniferoak
(gimnospermak)
Talde honetako landare
gain
erako
landare loredune
egitura desberdina eta
sinplifikatua azaltzen dute: obuluak
agerian dituzte,
biluziak
ore emeen
haziak ez daude obulutegiaren
barruan,
ezkaten gainean biluzik kokatua
baizik
oreak sexu bakarrekoak izan ohi
dira
eta arrenak
zein emeenak pin
aburu edo
estrobilo itxurakoak izan ohi
dira
, ezkata
handiagoz eta txikiagoz inguratuta,
polen
zakuak babesteko
arretan
eta obuluak
babesteko
emeetan. Landare hauek
egurra oso erretxinatsua izaten dute
askotan.
77
57. jarduera
Honako jarduera hau egiten hasi
aurretik, azter ezazu berriz 52. jardueran
azaltzen den landareen
sailkapena.
GRAMINEOAK
APETALOAK
GAMOPETALOAK
DIALIPETALOAK
KONIFEROAK
Ugalketa hazien
bidez
............................
..............................
............................
............................
Obuluak
obulutegian
............................
..............................
............................
............................
Angiosperm
............................
..............................
...........
.................
............................
Kotiledoibakarra
............................
..............................
............................
............................
Lehenago aipatutako jarduera hartan
bildutako informazioari esker, os
a ezazu
goiko horretan agertzen den taula
eta bete itzazu talde bakoitzean azaltzen
diren hutsuneak. Ondoren, jarraian
azaltzen diren galderei erantzutea eskatzen
dizugu.
ergatik ugaltzen dira
anerogramoak
hazien bidez?
Zein desberdintasun aipatuko zenuke
gimnospermoen eta angiospermoen
artean?
Aipa itzazu apetaloen, gamopetaloen
eta dialipetaloen arteko
desberdintasunak.
Landare loredunetan
aipatu diren bost talde horiek
aztergai dugun
biotopoaren ekosistema guztietan
azaltzen al dira? Zergatik?
Ber
az, biotopoaren barruan azaltzen
diren ekosistema adierazgarrienak
oinarritzat harturik, bakoitzean
agertzen diren landare loredun taldeak
adierazi.
78
58. jarduera
Landareen behaketa
fitxa.
Biotopoaren landaretza aztertu ahal
izateko, bertara "in situ" ikertzera
joateko
proposamena egiten dizugu. Argazki
kamera, koadernoa eta arkatza, eta
landare gidatxo bat eramatea
ia
ia ezinbestekoa izango
zaizu. Gogoratu, oro
har, bizidunei sor zaien
errespetua
eta bertako biotopoan dauden
araudiak
ere
ondo aztertu
aldez aurretik
Beraz, azterketan laguntzeko asmoz,
egin dezakezun behaketa fitxarako
eskema bat eskainiko dizugu.
Hurrengo jardueran ere
informazio modura
botanikoek erabiltzen duten eredu
bat izango duzula jakinarazten dizugu.
Landareen behaketa
fitxa
enb
.:................ Data:
.........................
Zein ekosistematan aurkitu duzu
landarea?
Nolako tamaina dauka?
Ale asko edo bakarrik aurkitu
duzu?
Azalera handia edo txikia hartzen
du?
Loreak al ditu?
Zein koloretakoak?
HOSTOAK
Tamaina nolakoa
da?
Eta kolorea?
Lodiak edo finak
dira?
Hostoen gainaldetik eskua pasa
ezazu
olako sentsazioa jaso
duzu?
Ilerik ba al d
Eta arantzari
k?
Oro har, nolako forma
dute?
SUSTRAIAK
Lurzoruak uzten badu, landarea
inguratzen duen lurra edo, baztertzen saia zaitez.
Nolakoak dira
sustraiak?
Ugariak edo urriak
dira?
Sustraiak beren artean nola daude:
asko eta estu
edo gutxi eta oso
bananduta
IZENA: (arrunta)
(zientifikoa)
79
59. jarduera
Landaretza aztertzen
Hona hemen, bertako landaretza
dunetakoa
aztertzen duen gida
liburuxka
baten fitxa eredu batzuk.
Komentarioak:
Ezaugarri orokorrak
Landare bizikor honek 60
cm
ko altuera har dezake,
eta
nahas ezina dela esan dezakegu.
Hostoek 5
20 mm
ko
zabalera dute,
eta berde
urdinxkak dira. Loreak
handiak
eta oso deig
arriak izaten dira, 3
15 ale, ginbail
kak
osatuz, eta nabarmenki usaintsuak.
Oro har, uztaila eta
iraila bitartean loratzen da.
Fruitua kapsula handi bat da,
oboidea eta barruko hazi beltzak oso
nabarmenak dira.
Bere sustraia, erraboil handi
bat
substratuan ondo
finkaturik
egoten da. Pozoitsua dela adierazten
da.
Kostaldeko dunetan banatzen da,
Europako hegoaldean
eta Euskal Herrian geratzen diren
azken haremuinoetan
banandurik aurkitzen da. Oro har,
Lapurdin urria dela
esan dezakegu, Gipuzkoan eta
Bizkaian bakanago
aurkituko litzateke.
FITXA TEKNIKOA
Familia:
Amarilidazeoak
Generoa:
Pancratium
Espeziea:
Pancratium maritimum
Izena:
ITSAS LILIPA
Banaketa:
Hondartza eta dunak (B)
BANAKETA MAPA
* Landare polit honek Zarauzko
dunetan populazio oso deigarriak osatzen ditu, batez ere duna
nahikoa ondo finkaturik dagoen
guneetan, nahiz zona mugikorretan ere azaldu.
* Bubari botanikoak (1897 eta 1901.
urteetan) Orio eta Bilbon bazegoela aipatu zuen;
ondoren
zenbait egilek Areetan, Donostian
eta Algortan ere bazegoela aipatu zuten. Guineak Bizkaiako
hondartzetan ere arrunta zela
adierazi zuen
. Azken urte hauetan, Sopela,
Gorliz, Bakio, Laga,
Zarautz, Orio, Bidarte eta Angelun
azalduko litzateke. Horietako zenbait kokagunetan, ordea,
bere egoera kolokan legoke (Bakio,
Orio
..).
80
Komentarioak:
Ezaugarri orokorrak:
Landare honek 10
25 cm
ko altuera har dezake,
glabroa. Zurtoin adartsuak, etzanak
eta sustratzaileak.
Hostoak obal
luzang
en eta eliptikoen artekoak,
zorrotzak. Distiratsu eta nabarmenki
mamitsuak izaten
dira. Lore txikiak eta petaloak
zuri
berdexkak izaten dira.
Lore arrak, emeak baino zerbait
handiagoak izaten dira,
emeak kaliza baino txikiagoak
izanik. Fruitua
berriz,
kapsula esferiko bat da, kaliza
baino handiagoa. Kapsula
bakoitzaren barruan, 3
8 hazi izaten dira, distiratsu eta
marroi ilunak.
Itsasalde holartikoan
(Mediterraneoan ez) Atlantikoan
eta Kantauri itsasoan banatzen da,
itsas maila gorenetik
oso gertu. Euskal Herrian, nahiz
kostaldeko hiru
lurraldeetan azaldu, espezie hau
arraroa dela kontrastatu
da, batez ere kolonizatzen dituen
biotopoek giza presio
handia jasaten dutelako
FITXA TEKNIKOA
Familia:
Kariofiliazeoak
Generoa:
Honckenya
Espeziea:
Honckenya peploides
(Arenaria peploides)
Izena:
HONKENIA
Banaketa:
Hondartza eta dunetan
(A)
BANAKETA MAPA
* Zarauzko dunetan, batez ere, duna
enbrionarioen oin
an kokatzen da bereziki,
populazio
ikusgarriak osatuz. Gunearen
ekialdeko hondartzan ere
populazio aipagarri
osatzen du.
* Itsas
maila gorenetik oso gertu egonik,
itsasoak ekarritako elikagaiak aprobetxa ditzake
(landare nitrofiloa). Bestalde,
aipatzeko
da
duna enbrionarioetan duen izaera
finkatzailea
Bilbon, Lekeition, Algortan,
Zumaian, Hondarribian badagoela aipatu
izan da. Agian, landare
honek babes kategoriaren bat izan
beharko luke
81
Komentarioak:
Ezaugarri orokorrak:
Landare honek 10
40 cm
ko tamaina hartzen du.
launduna eta berde arre kolorekoa da.
Urteroko espeziea dugu lagurusa.
Hostoak, lauak eta pubeszenteak. Ligula mintzezkoa, ilaunduna
eta moztua. Infloreszentzia oso
deigarria izaten da, globularra zurixka eta oso betea.
Maiatzet
ik
abuztura arte loratzen da. Espikula
8
10 cm
koa, gluma berdinak, nerbio
bakarrekoak, lantza
formakoak nabarmenki pubeszenteak.
Lema 4
5 mm
koa, 5 nerbio dituena, bi hortzetan
bukaturik.
Itsasaldeko Mediterraneoan eta
Europako mendebaldean banatzen da, dunetako gune
finkatuetan batez ere. Euskal
Herrian, hondartza eta dunetan nahikoa ondo banatzen da, sistema
horiek landaretza minimo bat baldin
badute.
FITXA TEKNIKOA
Familia:
Gramineoak
Generoa:
Lagurus
Espeziea:
Lagurus ovatus
Izena:
LAGURUSA
Banaketa:
Hondartza eta dunak (B)
BANAKETA MAPA
* Zarauzko dunetan ondo banatuta
aurkitzen den landarea da, batez ere dunetako gune
finkatuetan, eta populazio oso
deigarriak osatzen ditu
* Itsasaldeko gune askotan agertzen
dela aipatu
da (Portugalete, Bilbo, Algorta,
Hondarribia,
Getaria...) eta gaur egun horietako
askotatik desagertutzat eman dezakegu, giza
presioaren
eraginez.
* Landare hau oso dekoratiboa denez,
tamalez, masiboki jasoa izan dela aipatu behar dugu.
82
61. jarduera
Onddoen aniztasuna
Gure planetako izaki bizidunak
sailkatzeko erabiltzen den irizpidea kontuan
harturik, onddoen erreinua
ugarienetako dela esan genezake: 100.000 espezie
inguru. Mundu guztian zabalduta daude
eta ingurumen bal
dintzarik
berezienetan ere garatzen dira,
nahiz eta gehienak beste animalia edo landare
batzue
an egin garapen hori. Izan ere,
onddoek ez daukate plastorik ez eta
pigmentu
fotosintesigilerik
eta fotosintesirik egin ez
dezaketenez, ez dira beren
janaria osatzeko gai eta beste
bizidunengandik edo hauen hondakinetatik jaso
behar izaten dute
elikagaia
. Onddo espezie asko bizkarroi edo
parasitoak dira.
Beste asko saprofitoak, hau da,
deskonposatzen ari diren gai organiko hiletan
bizi direnak. Bizitza mota
h
ori dela eta, planetako
garbiketa
eragil
e nagusienen
artean daude onddoak, bakterioekin
batera.
Bestalde, onddoak ez dira oso
ugariak izaten, kostaldeko ekosistemetan,
aztertu izan duzun modura, bertako
faktore eragileak
lurzoruaren
ezegonkortasuna, gazitasuna, haize
indartsua eta abarrek
inguruneko bizi
baldintzak gogortzen dituzte.
Zenbaitetan, eta beroaldiak sumatzen direnean
eta hezetasuna nabarmentzen denean,
onddo
k azaltzeko aukera izaten
dute;
dunetan
esate baterako, bertako
espezie propioak izaten dira.
Biotopo horretan
hazten diren onddoek
zenbait moldaera azaltzen dute,
oinaren luzapena
esate
baterako. Bestalde, itsas maldetako
belardi, txilardegi eta basotxoetan,
ekosistema horietako espezie
tipikoak aurkituko lirateke.
83
62. jarduera
Bizidunen sailkapena egiterakoan,
onddoek erreinu propio bat osatzen dutela
esatearekin erabat ados egongo zarela
uste dugu, baina zer dakizu onddoei
buruz?
Ea galdera hauei erantzun egokia
aurkitzen diezun:
Zientifikoek zergatik ez ote dituzte
onddoak landare erreinuaren barruan
kokatzen?
Aipatuko al zenituzke landare eta
onddoen arteko desberdintasunak?
Zergatik ez dute
fotosintesirik egiten
onddoek?
Beste bizidun batzuekin elkarketa
naturalik egiten al dute onddoek?
Zeinekin? Zer eskaintzen dute
onddoek eta nolako abantailak lortzen
dituzte?
63. jarduera
Esperientzia.
Onddo baten zati nagusi
k behatzea eta identifikatzea izango
da
esperientzia honen helburu
nagusia.
Materiala.
Zenbait perretxiko, Iņurritzako
biotopoan, bertako zelai eta hareatzetan aurki
ditzakezuenak (barrengorriak, esate
baterako).
Prozedura.
Perretxikoak har itzazu eta behatu
ondo. Ea bereizten dituzun hurrengo
zatiak: txapela, oina,
era
una, hanka
...
Ondoren, egin zen
bait motatako perretxikoen
marrazkiak, eta zati bakoitzari
dagokion izen
a jarri
84
Galderak.
ein koloretakoak dira
erretxikoen
txapela eta oina
Eraztunik ba al du? Sendoa al
da?
Hanka sendoa al da? Erraz puskatzen
al da?
Hankaren azpian arrautzarik ba al
dago?
Nolako berezitasunak eta aldeak
adieraziko zenituzke
zuk aztertutako
perretxiko klase horien
artean?
er esango zenuke
erretxikoen erabilpenari buruz,?
Guztiak jangarriak al
dira? Gizakientzat hilgarriak gerta
al daitezke?
64. jarduera
Egizu bigarren esperientzia hau eta
ondorioak atera.
Esperien
tzia.
Onddoen azterketarekin jarraitzea
izango da esperientzia honen helburu
nagusia.
Materiala.
Perretxiko batzuk
Mikroskopioa.
Ura.
artoi mehe batzuk
Porta eta estalkia.
Kristal potea.
Kaxa edo ontzi bat.
Prozedura.
Egizu aurreko irudiko muntaia. Bi
kartoi mehe, bata zuria eta bestea
beltza,
elkartuz osa dezakezu perretxikoaren
txapelaren azpian jartzeko bi koloreko
kartoi meheko
oinarria.
Oinarri horretan X formako ebaki bat
egizu eta perretxikoa bertan sartu.
Sartu perretxikoaren oina urez
betetako potean. Ontzi gainean jartzen den
kartoi mehe
zuri
beltza bada, esperientziaren
ondorioak hobeto ikusi ahal
izango dituzu.
Estali muntaia osoa kaxa edo akuario
batekin, aire lasterr
ak ez diezaion
eragin
Lauzpabost egunetan horrela eduki
eta gero, zer gertatzen den ikusi.
Egun horiek pasa ondoren,
kartoi mehe gainean hautsik geratzen
bada,
hartu pittin bat, jarri porta
gainean, ur tanta bat bota eta
kontu handiz,
estalkia jarri.
Prestatu duzun porta hori
mikroskopiora eraman
eta behatu kontu
handiz.
Perretxikoaren
esporak
art
ura
85
Galderak.
er d
, zure ustez,
artoi mehe
ren gainean azaldu den
hautsa
Zein koloretakoa da? Zergatik uste
duzu jarri ditugula
kolore desberdinetako
kartoi meheak
Zergatik uste duzu jarri dugula ura
potearen barrua
Ba al dakizu zein funtzio duten
mikroskopioaren bidez ikusten dituzun
espora horiek?
Egin itzazu behatutako esporen
marrazkiak.